М. Г. Лопатина. Комментарий к тексту Григория Турского


Gregorii episcopi Turonensis libri historiarum X.
Григорий Турский. Литературный памятник VI века н. э. Приложение к учебнику «Народная латынь» А. Н. Дынникова и М. Г. Лопатиной.
Страницы указаны по учебнику.

Издание: Gregorii Turonensis Opera ed. W. Arndt et Br. Krusch in “Monumenta Germaniae historica. Script. rec. Merov. I”. Hannover, 1884–1885.

Исследование: M. Bonnet. Le latin de Grégoire de Tours. Paris, 1890.

Перевод на русский язык: В. Д. Савукова. Григорий Турский. История франков. Москва, 1987 г.


feretas кл. feritas. Смешение безударного e и i.

tepisceret кл. tepesco. Инхоативный (начинательный глагол).

a perfides кл. a perfidis. Смешение e и i в конечных слогах.

nec repperire possit кл. nec reperiri posset. Смешение e и i в конечных слогах.

ingemescebant кл. ingemiscebant. Инхоативный глагол. См. выше. Инхоативный суффикс -is- распространился в центральной (Галлии, Ретии и Дакии) на личные формы множественного числа настоящего времени и все личные формы имперфекта и субжонктива у глаголов 2-го спряжения, таких, например, как finir; nous finissons, je finissais, que je finisse и т.д. См. выше.

Possit кл. posset. См. выше.

ut attingerint кл. ut attingerent. Смешение e и i в конечных слогах. См. выше.

incultu кл. inculto. Смешение о и u.

certamena кл. certamina. Смешение безударных e и i . См. выше.

suppotatione кл. supputatione. Смешение безударных o и u.

poniretur кл. poneretur. Смешение безударных e и i. См. выше.

deursum кл. deorsum. Обратное написание в связи с переходом u в o.



IV. 14

(1) regno кл. regnum. Отпадение конечного m. Смешение конечных o и u. См. выше.

efferviscere инхоативный глагол. См. выше.

Saxonis кл. Saxones. Смешение конечных e и i. См. выше.

audivit … et quod дополнительное предложение с союзом quod вместо асс. cum inf.

annis кл. annos. Abl. temporis вместо acc. temporis.

legatus кл. legatos. Смешение конечных o и u. См.выше.

contemptoris кл. contemptores. Смешение конечных e и i. См. выше.

neputibus кл. nepotibus. Обратное написание в связи с переходом u в o. См. выше.

reddimus кл. reddemus. Настоящее время вместо будущего. Стр. 57.

(3) locuntur в кл. орфографии — loquuntur. qu < c. стр. 47.

non incedamus кл. ne incedamus. Отрицание non prohibitivus. (В данном случае coni.adhortatious. Соб. Гр. стр. 198. non incedamus super eos в значении ‘наступать, нападать на кого-нибудь’. Значение предлога здесь характерно для романских языков.

(4) mendacis кл. mendaces. Смешение конечных e и i. См. выше.

impleturus кл. impleturos. Смешение конечных o и u. См. выше.

eamus super eos См. выше. Ср. исп. ir sobre ‘наступать’.

(5) desistete кл. desistite. Смешение e и i в безударном слоге. См. выше.

super nos О значении super см. выше.

omni corpus Смешение конечных e и i. См. выше.

uxoris кл. uxores. Смешение конечных e и i. См. выше.

parvolus кл. parvulos. Смешение конечных o и u. см. выше.

relinquete кл. relinquite. Смешение безударных e и i. См. выше.

non commitatur кл. ne committatur. Conjunctivus prohibitivus. См. выше.

derictum кл. derectum. Обратное написание в связи с переходом i > e.

super eum inruunt о значении предлога super см. выше

tenturium кл. tentorium. Обратное написание в связи с переходом u > o. См. выше.

aviit кл. abiit. Переход интервокального b во фрикативное v. Стр. 48.

ille кл. illi. Смешение конечных e и i. См. выше.

caecidit кл. cecidit Обратное написание в связи со стяжением дифтонга ae > e. См. стр. 45.

nec aestimare nec numerare possit кл. nec aestimare nec numerare posset. Смешение конечных e и i. См. выше.

valde см. стр. 193.

super eos venisse О предлоге super см. выше.

ad propriam подразумевается domum.

GREGORII PRAEFATIO PRIMA INCIPIT

Decedente atque immo potius pereunte ab urbibus Gallicanis liberalium cultura litterarum, cum nonnulae res gererentur vel rectae, vel inprobae, ac feretas gentium desaeviret, regum furor acueretur, eclesiae inpugnarentur ab hereticis, a catholicis tegerentur, ferveret Christi fides in plurimis, tepisceret in nonnulis, ipsae quoque ecclesiae vel ditarentur a devotis vel nudarentur a perfides, nec repperire possit quisquam peritus dialectica in arte grammaticus, qui haec aut stilo prosaico aut metrico depingeret versu: ingemescebant saepius plerique dicentes: ‘Vae diebus nostris, quia periit studium litterarum a nobis, nec repperiretur in populis, qui gesta praesentia promulgare possit in paginis’. Ista etenim atque et his similia iugiter intuens dici pro commemoratione praeteritorum, ut notitiam attingerint venientum etsi incultu effatu, nequivi tamen obtegere vel certamena flagitiosorum vel vitam recte viventium; et praesertim his inclitus stimulis, quod a nostris fari plerumque miratus sum quia: ‘Philosophantem rhetorem intellegunt pauci, loquentem rustice multi’. Libuit etiam animo, ut pro suppotatione annorum ab ipso mundi principio libri primi poniretur initium, cuius capitula deursum subieci.




IV. 14. Igitur Chlothacharius post mortem Theodovaldi cum regno Franciae suscepisset atque eum circuiret, audivit a suis in iterata insania efferviscere Saxonis sibique esse rebelles, et quod tributa, quae annis singulis consueverant ministrare, contemnerent reddere. His incitatus verbis, ad eos dirigit. Cumque iam prope terminum illorum esset, Saxones legatus ad eum mittunt, dicentes: ‘Non enim sumus contemptoris tui, et ea quae fratribus ac neputibus tuis reddere consuevimus non negamus, et maiora adhuc, si quaesieris, reddimus. Unum tantum exposcimus, ut sit pax, ne tuus exercitus et noster populus conlidatur’. Haec audiens Chlothacharius rex, ait suis: ‘Bene locuntur hii homines. Non incedamus super eos, ne forte peccemus in Deum’. At ille dixerunt: ‘Scimus enim eos mendacis nec omnino quod promiserint impleturus. Eamus super eos’. Rursum Saxones obtulerunt medietatem facultatis suae, pacem petentes. Et Chlothacharius ait suis: ‘Disistete, quaeso, ab his hominibus, ne super nos Dei ira concitetur’. Quod illi non adquieverunt. Rursum Saxones obtulerunt vestimenta, pecora vel omni corpus facultatis suae, dicentes: ‘Haec omnia tollite cum medietatem terrae nostrae, tantum uxoris et parvolus nostros relinquete liberos, et bellum inter nos non commitatur’. Franci autem nec hoc adquiescere voluerunt. Quibus ait Chlothacharius rex: ‘Desistite, quaeso, desistite ab hac intentione. Verbum enim derictum non habemus; nolite ad bellum ire, in quo disperdamini. Tamen si abire volueritis, spontania voluntate ego non sequar’. Tunc illi ira commoti contra Chlothacharium regem, super eum inruunt, et scindentes tenturium eius ipsumque convitiis exasperantes ac vi detrahentes, interficere voluerunt, si cum illis abire deferret. Haec videns Chlotharius, invitus aviit cum eis. At ille inito certamine, maxima ab adversariis internitione caeduntur, tantaque ab utroque exercitu multitudo caecidit, ut nec aestimare nec numerare paenitus possit. Tunc Chlotharius valde confusus pacem petiit, dicens, se non sua voluntate super eos venisse. Qua obtenta, ad propriam rediit.